«Mr Eclipse», χαρτογράφος του ουρανού και «νονός» των εκλείψεων
Για τους περισσότερους, μια σκιά που διασχίζει τη Γη είναι ένα φευγαλέο, αμελητέο γεγονός. Για τον Φρεντ Εσπενακ, ήταν έργο ζωής. Ο Εσπενακ, ο αστροφυσικός της NASA που κέρδισε επάξια το προσωνύμιο «Mr Eclipse» και έφυγε από τη ζωή την 1η Ιουνίου, προσέφερε πολύ περισσότερα από τη μελέτη των εκλείψεων. Εγινε προφήτης, χαρτογράφος και παθιασμένος ευαγγελιστής τους, εμπνέοντας εκατομμύρια ανθρώπους να σταματήσουν ό,τι κάνουν, να φορέσουν τα ειδικά γυαλιά τους και να κοιτάξουν ψηλά.
Για την παγκόσμια κοινότητα των «κυνηγών εκλείψεων» –των umbraphiles, των «φίλων της σκιάς», όπως ο ίδιος τους αποκαλούσε– ήταν θρύλος. Για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, οι υπολογισμοί του, που δημοσιεύονταν στους εμβληματικούς οδηγούς της NASA, ήταν κάτι σαν Βίβλος για κάθε αστρονόμο, φωτογράφο και ταξιδιώτη που σχεδίαζε τη ζωή του γύρω από αυτά τα λίγα πολύτιμα λεπτά της ολικής φάσης, όταν η Σελήνη καλύπτει τέλεια τον Ηλιο και η μέρα γίνεται νύχτα.
Γεννημένος στη Νέα Υόρκη το 1953, γοητεύτηκε από τον νυχτερινό ουρανό από μικρή ηλικία. Το πρώτο του τηλεσκόπιο (ένα ταπεινό εργαλείο σε σύγκριση με τα εξελιγμένα που θα χρησιμοποιούσε μετέπειτα στη ζωή του) του άνοιξε ένα παράθυρο στο σύμπαν. Ηταν όμως η ολική έκλειψη Ηλίου της 7ης Μαρτίου 1970, την οποία παρατήρησε από τη Βόρεια Καρολίνα ως έφηβος, που σφράγισε το πεπρωμένο του. Σπούδασε Φυσική στο Wagner College του Staten Island, όπου εργαζόταν παράλληλα στο πλανητάριο, και αργότερα απέκτησε μεταπτυχιακό από το Πανεπιστήμιο του Τολέδο, στο Οχάιο, για τις μελέτες που διεξήγαγε στο αστεροσκοπείο Kitt Peak πάνω σε εκρηκτικούς μεταβλητούς αστέρες και αστέρες εκλάμψεων.
Η καριέρα του στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA, που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’70, του έδωσε την ιδανική πλατφόρμα για να ικανοποιήσει την εμμονή του. Εκεί, ανέλαβε το τιτάνιο έργο του υπολογισμού και της πρόβλεψης των εκλείψεων Ηλίου και Σελήνης, και τα κατάφερε με πρωτοφανή ακρίβεια. Δύο δεκαετίες πριν από την ψηφιακή επανάσταση και το Ιντερνετ, επιστημονικές δημοσιεύσεις του όπως ο μνημειώδης «Κανόνας ηλιακών εκλείψεων για πενήντα έτη: 1986-2035» είχαν ανεκτίμητη αξία. Οι χάρτες του έδειχναν τον «διάδρομο της ολικής φάσης» (τη στενή λωρίδα γης από όπου μια έκλειψη θα ήταν ορατή στην τέλεια μορφή της) με τόση λεπτομέρεια, που οι επιστημονικές αποστολές μπορούσαν να στήσουν τον εξοπλισμό τους στο σωστό σημείο, με ακρίβεια μέτρων. Συνταξιοδοτήθηκε από τη NASA το 2009, έχοντας λάβει μία από τις μεγαλύτερες τιμές για έναν αστρονόμο: το 2003, ο αστεροειδής 14120 ονομάστηκε «Espenak» προς τιμήν του.
Αυτό που έκανε τον Φρεντ Εσπενακ πραγματικά ξεχωριστό, δεν ήταν μόνο η επιστημονική του δεινότητα, αλλά και το πάθος του να μοιραστεί αυτή τη γνώση. Απέφευγε συνειδητά τον ρόλο του απόμακρου ακαδημαϊκού. Ταξίδεψε σε κάθε γωνιά του πλανήτη για να βιώσει ο ίδιος πάνω από 30 ολικές ηλιακές εκλείψεις. Σε κάθε ταξίδι, ο ρόλος του υπερέβαινε τα στενά όρια του επιστήμονα της NASA, καθώς μοιραζόταν συμβουλές με ερασιτέχνες φωτογράφους και εξηγούσε το φαινόμενο σε ντόπιους και τουρίστες με μεταδοτικό ενθουσιασμό. Σε μια αποστολή στην Ινδία το 1995, περιέγραψε τη στιγμή που η σκιά της Σελήνης πλησίαζε με ταχύτητα 3.200 χιλιομέτρων την ώρα σαν μια «εξωπραγματική εμπειρία», παρατηρώντας όχι μόνο το ουράνιο θέαμα, αλλά και την «ενστικτώδη αντίδραση» του πλήθους γύρω του, μια συλλογική στιγμή δέους που τον συγκινούσε βαθιά.
Ο Εσπενακ ήταν και μια εμβληματική, σχεδόν πατρική φιγούρα στους τόπους παρατήρησης. Αναγνωρίσιμος από μακριά, συχνά φορώντας το χαρακτηριστικό γιλέκο του, και πάντα στο πλευρό της συζύγου του, Πατ, με την οποία αποτελούσαν μια αχώριστη θρυλική ομάδα, εξέπεμπε μια αύρα προσήνειας. Ολοι ένιωθαν άνετα να τον πλησιάσουν, είτε για μια τεχνική ερώτηση είτε για μια απλή φωτογραφία. Το ταλέντο του δεν περιοριζόταν στους υπολογισμούς· οι αστροφωτογραφίες του δημοσιεύτηκαν σε κορυφαία διεθνή έντυπα, όπως τα National Geographic, Newsweek, Nature, New Scientist και Ciel et Espace.
Με την άνοδο του Διαδικτύου, ο Εσπενακ βρήκε ένα νέο ακόμη πιο ισχυρό μέσο για τη διάδοση του μηνύματός του. Οι ιστοσελίδες του, κυρίως το EclipseWise.com και το MrEclipse.com, έγιναν ο απόλυτος προορισμός για οποιονδήποτε ενδιαφερόταν για τις εκλείψεις. Εκδημοκράτισε την πληροφορία, καθιστώντας τα πολύπλοκα δεδομένα του προσβάσιμα σε όλους, δωρεάν. Οπως σημείωσε ο Mάικλ Ζάιλερ, «ο Φρεντ μετέτρεψε την παρατήρηση εκλείψεων από μια ενασχόληση για λίγους ειδικούς σε ένα παγκόσμιο χόμπι για εκατομμύρια». Ο Τζέι Πασάσοφ, ένας άλλος θρύλος του χώρου, συνόψισε την καθολική αναγνώριση που απολάμβανε: «Ηταν ο νονός των εκλείψεων».
Η «μεγάλη αμερικανική έκλειψη» του 2017 ήταν η κορυφή της καριέρας του. Για πρώτη φορά, μετά σχεδόν έναν αιώνα, ο διάδρομος της ολικής φάσης διέσχιζε τις Ηνωμένες Πολιτείες από ακτή σε ακτή. Ο Εσπενακ ήταν πανταχού παρών. Τα δεδομένα του χρησιμοποιήθηκαν από κάθε μεγάλο ειδησεογραφικό δίκτυο, κάθε σχολείο, κάθε πλανητάριο. Η δουλειά του ήταν ο αόρατος σκελετός πάνω στον οποίο χτίστηκε ένα τεράστιο εθνικό γεγονός, που ένωσε εκατομμύρια Αμερικανούς σε μια κοινή στιγμή θαυμασμού.
Ο αντίκτυπος της δουλειάς του φανερώνεται ακόμη και στην παραγωγή των ειδικών γυαλιών θέασης των εκλείψεων: για την έκλειψη του 2017, εργοστάσια παρήγαγαν πάνω από 40 εκατομμύρια χάρτινα γυαλιά. Οι μηχανές εκτύπωναν ασταμάτητα τεράστια φύλλα χαρτονιού με τα ακριβή πρότυπα ασφαλείας, τα οποία στη συνέχεια κόβονταν και συναρμολογούνταν από ρομπότ σε μια ατελείωτη γραμμή παραγωγής.
Στις 15 Απριλίου, ο Εσπενακ ενημέρωσε την κοινότητα των φίλων της έκλειψης για την κατάσταση της υγείας του με μια συγκινητική επιστολή: «Αγαπητοί φίλοι», έγραφε, «θέλω να μοιραστώ κάποια θλιβερά νέα. Διαγνώστηκα με Ιδιοπαθή Πνευμονική Ινωση (IPF) πριν από πέντε χρόνια… Δυστυχώς, η IPF μου έχει προχωρήσει πάρα πολύ για μεταμόσχευση». Με απόλυτη διαύγεια και γαλήνη, αντιμετώπισε το τέλος του με ευγνωμοσύνη. «Δεν μπορώ να παραπονεθώ», συνέχιζε. «Είχα μια θαυμάσια ζωή με εκλείψεις, αστρονομία, μια καριέρα στη NASA και την υπέροχη σύζυγό μου Πατ, τη μεγαλύτερη αγάπη της ζωής μου. Εκανα τόσους καλούς φίλους κυνηγώντας εκλείψεις. Εύχομαι σε αυτούς που αφήνω πίσω πολλά ακόμη χρόνια με καθαρές εκλείψεις και δέος για τους ουρανούς».
Content Original Link:
" target="_blank">
