Ιμπραήμ Τραορέ: Από τη χούντα της Μπουρκίνα Φάσο στο TikTok
Ανάμεσα στους ηγέτες που βρέθηκαν στη Μόσχα πριν από μερικές εβδομάδες για την 80ή επέτειο της νίκης της Σοβιετικής Ενωσης επί της ναζιστικής Γερμανίας, ήταν και ο 37χρονος πρόεδρος της Μπουρκίνα Φάσο, Ιμπραήμ Τραορέ. Πάντα με στρατιωτική στολή και κόκκινο μπερέ, συναντήθηκε στο Κρεμλίνο με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και αφού τον αποκάλεσε «σύντροφο πρόεδρο», εξήρε την ενίσχυση των σχέσεων της χώρας του με τη Ρωσία, και προέταξε τη συμβολική σημασία της παρουσίας του στους εορτασμούς.
Στη συζήτηση με τον Πούτιν, ο Αφρικανός ηγέτης έστειλε ένα μήνυμα με πολλούς αποδέκτες, τραβώντας ακόμα περισσότερο την προσοχή των μέσων ενημέρωσης της Δύσης: «Πιστεύουμε ότι η τρομοκρατία (σ.σ. αναφερόμενος στη σύγκρουση με τζιχαντιστικές οργανώσεις στο Σαχέλ) που βιώνουμε σήμερα προέρχεται από τον ιμπεριαλισμό και την πολεμάμε. Αν βάλουμε τέλος σε αυτόν τον πόλεμο, αν έχουμε έναν ισχυρό στρατό, θα μπορέσουμε να ασχοληθούμε με την ανάπτυξη της πατρίδας μας. Αυτός είναι ο σκοπός του αγώνα μας».
Ο άλλοτε φοιτητής στα έδρανα του Πανεπιστημίου της Ουαγκαντούγκου (πρωτεύουσα της Μπουρκίνα Φάσο), ο οποίος είχε μάλιστα περάσει και από τις τάξεις μαρξιστικών φοιτητικών οργανώσεων, ίσως δεν είχε φανταστεί ότι μερικά χρόνια αργότερα θα βρισκόταν στην εξουσία.
Ο Τραορέ, ως λοχαγός, σχημάτισε με πραξικόπημα κυβέρνηση το 2022, στο πλαίσιο των αντιδυτικών στρατιωτικών κινημάτων που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια στην περιοχή του Σαχέλ. «Δεν είμαστε εδώ για την εξουσία», είχε διαμηνύσει τότε, προαναγγέλλοντας επιχειρήσεις εναντίον των τζιχαντιστών που δραστηριοποιούνται στη χώρα καθώς και την αξιοποίηση των πλούσιων ορυκτών πόρων προς όφελος των πολιτών.
Απαξίωση της Δύσης
Με την έλευσή του στην εξουσία, η Μπουρκίνα Φάσο απομακρύνθηκε από τη δυτική και κυρίως τη γαλλική επιρροή (υπήρξε αποικία των Γάλλων). Τα γαλλικά στρατεύματα που στάθμευαν στη χώρα κλήθηκαν να αποχωρήσουν το 2023, ενώ οι εμπορικές συναλλαγές με το Παρίσι περιορίστηκαν αισθητά.
Μετά τη θεαματική «εγκατάλειψη» της Γαλλίας, ο Τραορέ άρχισε να ενσαρκώνει για πολλούς στην αφρικανική ήπειρο ένα αντιδυτικό «είδωλο», έναν πολέμιο του «ιμπεριαλισμού» και υποστηρικτή του «πολυπολικού κόσμου», που πιστεύει ότι το μέλλον της Μπουρκίνα Φάσο βρίσκεται σε συμμαχίες με χώρες όπως η Ρωσία και η Κίνα.
Βέβαια, η ειδωλοποίηση του Τραορέ από τους συμπατριώτες του και η άνοδός του στην εξουσία δεν προέκυψαν τυχαία. Σε κοινωνικό επίπεδο, σε σειρά κρατών της περιοχής υφίσταται εδώ και χρόνια μια γενικότερη διάβρωση των «δυτικών αξιών». Η δυτική υποστήριξη σε αυταρχικούς Αφρικανούς ηγέτες, όπως ο Πολ Καγκάμε στη Ρουάντα, και η παράλληλη κριτική της Δύσης σε πραξικοπηματίες όπως ο Τραορέ, δημιούργησαν την εντύπωση διπλών στάνταρ. Την ίδια στιγμή, το βεβαρυμένο παρελθόν της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στην αφρικανική ήπειρο ενίσχυσε αυτήν την τάση απαξίωσης.
Ενδεικτικό της γενικότερης τάσης είναι ότι σε έρευνες του Afrobarometer, τα δύο τρίτα των πολιτών της Μπουρκίνα Φάσο υποστήριζαν στρατιωτικές κυβερνήσεις (66%) και δήλωναν ότι «είναι νόμιμο οι ένοπλες δυνάμεις να αναλάβουν τον έλεγχο της χώρας στην υποθετική περίπτωση που οι εκλεγμένοι ηγέτες κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους για τα δικά τους συμφέροντα». Παράλληλα, η προτίμηση για ελεύθερες εκλογές κατέρρευσε περίπου 17 μονάδες φτάνοντας στο 55% το 2022.
Αυτή η πλειοψηφική υποστήριξη της εμπλοκής του στρατού στην πολιτική είναι έντονη ανεξάρτητα από το φύλο, τη ζωή σε αστικές ή αγροτικές περιοχές, το μορφωτικό επίπεδο ή την οικονομική κατάσταση των ερωτηθέντων.
«Τα μηνύματα του Τραορέ αντικατοπτρίζουν την εποχή που ζούμε. Πολλοί Αφρικανοί αμφισβητούν τη σχέση με τη Δύση και αναρωτιούνται γιατί εξακολουθεί να υπάρχει τόση φτώχεια σε μια τόσο πλούσια σε πόρους ήπειρο. Ολοι όσοι έχουν βιώσει τον ρατσισμό, την αποικιοκρατία και τη δουλεία μπορούν να ταυτιστούν με τα μηνύματά του», δήλωσε πρόσφατα στο BBC η Μπέβερλι Οτσινγκ, ερευνήτρια στην παγκόσμια εταιρεία συμβούλων Control Risks.
Φτιάχνοντας «επαναστατικό» προφίλ
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές ομιλίες του Τραορέ, που τον ανέδειξαν παγκοσμίως ως αντιδυτικό ηγέτη, ήταν αυτή στη σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικήςτο 2023. Με έναν παθιασμένο λόγο είχε καλέσει τότε τους Αφρικανούς ηγέτες να «σταματήσουν να συμπεριφέρονται σαν μαριονέτες που χορεύουν κάθε φορά που οι ιμπεριαλιστές τραβούν τα νήματα».
Η ομιλία αυτήαναπαράχθηκε σε μεγάλο βαθμό από ρωσικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία εκτιμάται πως έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην προώθηση μιας παναφρικανικής αντιδυτικής εικόνας για τον Τραορέ.
Σύντομα, τόσο ο ίδιος όσο και οι υποστηρικτές του στο εξωτερικό επεδίωξαν να τον ταυτίσουν με την «κληρονομιά» του μαρξιστή Αφρικανού στρατιωτικού ηγέτη της Μπουρκίνα Φάσο, Τομά Σανκαρά, ο οποίος, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά τη δολοφονία του, συνεχίζει να θεωρείται από πολλούς στην αφρικανική ήπειρο σύμβολο αδέσμευτης ηγεσίας και αντιδυτικής ρητορικής.
«Η Ρωσία παρουσιάζει τον Τραορέ ως τον νέο Τομά Σανκαρά, όχι επειδή πιστεύουν πραγματικά ότι υπάρχει κάτι σε αυτόν όσον αφορά την ιδεολογία και τη χρηστή διακυβέρνηση, αλλά επειδήθέλουν να υπονομεύσουν τη δημοκρατία, τις δυτικές αξίες, τη Γαλλία, τη Δύση και τις ΗΠΑ», σημειώνουν οι Financial Times.
Στο πλαίσιο αυτό, αναλυτές τονίζουν πως δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί η στήριξη των Αφρικανών σε αυτά που εκφράζει ο Τραορέ. Η ρωσική προπαγάνδα διεξήχθη σε «εύφορο» έδαφος, «ρομαντικοποιώντας» την εικόνα του Τραορέ.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, βλέποντας τη γαλλική επιρροή να υποχωρεί στο Σαχέλ, είχε μιλήσει το 2023 για μια «μπαρόκ συμμαχία μεταξύ αυτοαποκαλούμενων παναφρικανών και νεοϊμπεριαλιστών» και είχε κατηγορήσει ευθέως τόσο τη Ρωσία όσο και την Κίνα ότι «προκαλούν πραξικοπήματα σε πρώην γαλλικές αποικίες της Αφρικής και αναμοχλεύουν παλιές διαφωνίες».
«Ο Μεσσίας της Αφρικής»
Αυτή η κοινωνική δυναμική του Τραορέ επαναβεβαιώθηκε πρόσφατα, όταν η κυβέρνησή του ανακοίνωσε στα τέλη Απριλίου ότι απετράπη ένα ακόμα πραξικόπημα, οργανωμένο από την Ακτή Ελεφαντοστού. Η γειτονική χώρα αρνήθηκε την εμπλοκή της αλλά η επίσκεψη Αμερικανού αξιωματούχου την ίδια περίοδο αποτέλεσε «κόκκινο πανί» για την κυβέρνηση Τραορέ που επιχείρησε να εκμεταλλευτεί τα διάφορα σενάρια, προωθώντας μεγάλες συγκεντρώσεις «ενάντια στον ιμπεριαλισμό» στην πρωτεύουσα της Μπουρκίνα Φάσο.
«Μαζί, με αλληλεγγύη, θα νικήσουμε τον ιμπεριαλισμό και τη νεοαποικιοκρατία για μια ελεύθερη, αξιοπρεπή και κυρίαρχη Αφρική», έγραψε σε ανάρτησή του στο Χ ο Ιμπραήμ Τραορέ.
I would like to express my gratitude to all the peace-loving, freedom-loving patriots and pan-Africanists who rallied around the world on Wednesday April 30, 2025 to support our commitment and our vision for a new Burkina Faso and a new Africa, free from imperialism and… pic.twitter.com/1czka1qzuY
— Capitaine Ibrahim TRAORÉ (@CapitaineIb226) April 30, 2025
Αμέσως μετά τις διαδηλώσεις, η «περσόνα» του Τραορέ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκτοξεύτηκε. Σε δεκάδες deepfake βίντεο στο TikTok που έγιναν viral, ο Τραορέ εμφανιζόταν να ηγείται φανταστικών στρατών και να ανατρέπει δυτικές αυτοκρατορίες ως «νέος Σανκαρά» και «Μεσσίας της Αφρικής».
Σε άλλα μέσα, όπως η πλατφόρμα Χ, το όνομα του Τραορέ, σύμφωνα με έρευνα του BBC Δυτικής Αφρικής, αναφέρθηκε εκατοντάδες χιλιάδες φορές. Ηταν μάλιστα τέτοιος ο καταιγισμός των αναρτήσεων (με τη χρήση AI και μη), ώστε εμπειρογνώμονες να λένε ότι θα μπορούσε να πρόκειται για «συντονισμένη εκστρατεία».
Η γεωπολιτική ευκαιρία του Σαχέλ
Οι Ρώσοι, όπως και οι Κινέζοι, είδαν μια οικονομική και γεωπολιτική «ευκαιρία» στην περίπτωση της Μπουρκίνα Φάσο, όπως και στις άλλες χούντες που έχουν αναδειχθεί στο Σαχέλ τα τελευταία χρόνια: έναν ηγέτη που μιλά ενάντια στη «νεοαποικιοκρατία» της Δύσης στην Αφρική και έναν φτωχό πληθυσμό που κοινωνικά απαξιώνει τη Δύση, συνδέοντάς τη με την οικονομική εκμετάλλευση του τόπου του.
Η προσέγγιση με τη Μόσχα πήρε σάρκα και οστά όταν άνοιξε ξανά η ρωσική πρεσβεία στην Μπουρκίνα Φάσο το 2023 ύστερα από 31 χρόνια απουσίας. Τα επόμενα χρόνια ρωσικές παραστρατιωτικές ομάδες πέρασαν αρκετό καιρό στη χώρα υποκαθιστώντας τον γαλλικό στρατό ο οποίος είχε αποχωρήσει φυλάσσοντας, μεταξύ άλλων, αξιωματούχους της κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Τραορέ.
«Δεν υπάρχει ιδιαίτερη ασάφεια ως προς τη θέση του Τραορέ στο θέμα της Ρωσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν, την οποία θεωρεί, μαζί με την Κίνα, γνήσιους φίλους της Αφρικής, σε αντίθεση με τη Γαλλία και άλλα δυτικά κράτη τα οποία θεωρεί ότι βρίσκονται στην ήπειρο μόνο και μόνο για να διαιωνίσουν τη λογική της αποικιοκρατίας», σχολίαζε πριν από μερικούς μήνες σε ανάλυσή του το αμερικανικό think tank Council on Foreign Relations.
Σε επίπεδο τοπικών συμμαχιών, ο Τραορέ μαζί με τα κράτη του Νίγηρα και του Μάλι –αμφότερα με στρατιωτικές αντιδυτικές κυβερνήσεις– διέκοψε τους δεσμούς με την Οικονομική Κοινότητα Δυτικής Αφρικής (ECOWAS). Οι τρεις χώρες επέλεξαν να εγκαταλείψουν την ECOWAS, χαρακτηρίζοντάς την «βραχίονα των δυτικών συμφερόντων», και ίδρυσαν τη Συμμαχία των Κρατών του Σαχέλ (AES).
Η Ρωσία έχει υπογράψει αμυντικές συμφωνίες και με τις τρεις χώρες της νέας συμμαχίας και έχει παράσχει όπλα και στρατιωτική εκπαίδευση. Μισθοφόροι από τη ρωσική African Coprs –την προερχόμενη από τη Wagner– δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Τους τελευταίους μήνες ωστόσο, η Κίνα έχει αναλάβει να καλύψει το «κενό» στον εφοδιασμό όπλων καθώς από τη μία πλευρά η Ρωσία αγωνίζεται να αναπληρώσει τα αποθέματά της που εξαντλούνται λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, κι από την άλλη η Δύση και κυρίως η Γαλλία δεν αποτελούν πια επιλογή τροφοδοσίας.
Μόνο το 2024, σύμφωνα με τη South China Morning Post (SCMP), η κυβέρνηση Τραορέ παρέλαβε 116 οχήματα μεταφοράς πεζικού και έξι οχήματα εφόδου από την Κίνα. Τον Ιανουάριο η Μπουρκίνα Φάσο παρέλαβε νέα τεθωρακισμένα οχήματα από την κρατική κινεζική οπλοβιομηχανία Norinco, ενώ οι αγορές όπλων από τη Γαλλία και τις ΗΠΑ βρίσκονται στον «πάγο» από το 2021.
Οπως και η Ρωσία, έτσι και η Κίνα προσφέρει προσιτό και ταχέως παραδιδόμενο στρατιωτικό εξοπλισμό. Παράλληλα, οι παραδόσεις όπλων γίνονται χωρίς να απαιτούνται εσωτερικές μεταρρυθμίσεις ή δεσμεύσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως συχνά απαιτεί η Δύση.
Η τρομοκρατία παραμένει
Σήμερα, πάντως οι τζιχαντιστικές ομάδες που συνδέονται με την Αλ Κάιντα και το ISIS συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Ενδεικτικά, σχεδόν το ήμισυ του εδάφους της Μπουρκίνα Φάσο παραμένει εκτός κυβερνητικού ελέγχου ενώ στα τέλη Αυγούστου του 2024, η χώρα βίωσε τη φονικότερη τρομοκρατική επίθεση στην ιστορία της, με περίπου 400 νεκρούς.
Ετσι, η κρίση ασφαλείας, την οποία ο Τραορέ υποσχέθηκε να επιλύσει το 2022, όχι μόνο δεν περιορίστηκε αλλά επιδεινώθηκε, επιβραδύνοντας τη συνολική οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
«Δεν υπήρξε πραγματική πρόοδος επί του εδάφους», σχολίαζε πρόσφατα στο Associated Press o καθηγητής διεθνών σχέσεων, Γκάμπα Αγουάνεν. «Πολλά από αυτά που λέγονται είναι απλώς μια κομψή προπαγάνδα», είχε αναφέρει.
Παράλληλα, ο κυβερνητικός στρατός της Μπουρκίνα Φάσο έχει κι εκείνος κατηγορηθεί για «σφαγές» κατά τη διάρκεια «αντιτρομοκρατικών» επιχειρήσεων. Σε έκθεσή της, η Human Rights Watch κατηγόρησε το καθεστώς Τραορέ για τη δολοφονία τουλάχιστον 130 αμάχων από κυβερνητικές δυνάμεις στην πόλη Σολένζo. Τα θύματα φέρονται να άνηκαν σε εθνοτική ομάδα που η κυβέρνηση έχει κατηγορήσει ότι υποστηρίζει τους ισλαμιστές.
Ρωσικές εταιρείες στην εξόρυξη χρυσού
Η κυβέρνηση Τραορέ εθνικοποίησε τα κυριότερα ορυχεία χρυσού της χώρας, ενώ συνέστησε την κρατική μεταλλευτική εταιρεία, Société de Participation Minière du Burkina (SOPAMIB). Οι ξένες εταιρείες που φέρνουν σε πέρας εξορύξεις στην Μπουρκίνα Φάσο, υποχρεούνται να καταβάλουν μερίδιο 15% στο κράτος μαζί με τη μεταφορά τεχνογνωσίας.
Την ίδια στιγμή, μεταλλευτικές εταιρείες δυτικών συμφερόντων έχουν βρεθεί στο στόχαστρο. Μεταξύ άλλων, στα τέλη Απριλίου, η SOPAMIB απέκτησε τον έλεγχο δύο βιομηχανικών ορυχείων χρυσού που ανήκαν προηγουμένως στην εισηγμένη στο Λονδίνο Endeavour Mining. Ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης Τραορέ δήλωσε χαρακτηριστικά πως «θα πρέπει να δούμε περισσότερα από τα οφέλη της εξόρυξης στην Μπουρκίνα Φάσο και όχι μόνο τα βάσανα που υφίσταται ο πληθυσμός».
Ο πρόεδρος του γαλλικού think tank CIRES, Σέιντ Αμπα, αποδίδει αυτήν τη ρητορική σε «άδικες» οικονομικές συμφωνίες του παρελθόντος με τη Δύση: «Στο παρελθόν, οι όροι ετίθεντο μονομερώς από τις δυτικές χώρες. Οι αφρικανικές χώρες έχουν βρει άλλους αγοραστές για τις πρώτες ύλες τους, είτε πρόκειται για την Κίνα,την Τουρκία ή ακόμη και τη Ρωσία. Οι Αφρικανοί έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και απαιτούν σχέσεις που ωφελούν και τις δύο πλευρές».
Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία έχει μπει δυναμικά στην περιοχή του Σαχέλ με ενεργειακά και μεταλλευτικά έργα τόσο στην Μπουρκίνα Φάσο όσο και στις άλλες χούντες της περιοχής. Μια περιφερειακή επενδυτική τράπεζα που δημιουργήθηκε από τη Συμμαχία των Κρατών του Σαχέλ τον Μάρτιο αναμένεται να επιδιώξει χρηματοδότηση και συνεργασίες με τη Μόσχα στο πλαίσιο της αναπτυξιακής στρατηγικής της.
Σε μια συμφωνία ενδεικτική της γεωπολιτικής καμπής, η Μπουρκίνα Φάσο χορήγησε πριν από μερικές εβδομάδες την πρώτη άδεια βιομηχανικής εξόρυξης χρυσού στη ρωσική μεταλλευτική εταιρεία Nordgold. Η κυβέρνηση Τραορέ ανακοίνωσε ότι στόχος της νέας εξόρυξης είναι η χώρα να επωφεληθεί από τις υφιστάμενες υψηλές τιμές του χρυσού και τόνισε ότι και σε αυτή τη συμφωνία ισχύει το μερίδιο του 15%.
«Ερασιτέχνες» οι Ρώσοι, «διακριτικοί» οι Κινέζοι
Τα ορυχεία της Μπουρκίνα Φάσο έχουν βρεθεί τα τελευταία χρόνια παράλληλα και στα ραντάρ του Πεκίνου. «Οι Ρώσοι κάνουν πολύ θόρυβο, αλλά είναι ερασιτέχνες σε σύγκριση με τους Κινέζους, οι οποίοι εγκαθίστανται στην περιοχή ξεδιπλώνοντας μια πολύ πιο διακριτική στρατηγική. Οσο για τους Γάλλους και γενικά τους Δυτικούς, χάνουν συνεχώς έδαφος», σχολίαζε πρόσφατα ένας μεταλλωρύχος που εργάζεται στο Σαχέλ.
Οι Κινέζοι δραστηριοποιούνται οικονομικά στην Μπουρκίνα Φάσο από τα τέλη του 2019, μέσω της «China Yunhong International Holdings Group». Υπό τον λοχαγό Τραορέ, στο πλαίσιο της απομάκρυνσης της Μπουρκίνα Φάσο από τη Δύση, οι οικονομικές σχέσεις και με την Κίνα ενισχύθηκαν.
Μάλιστα, δημοσίευμα της γαλλικής Le Monde στις αρχές του 2025 με τίτλο «Στη σκιά της Ρωσίας, η Κίνα σπρώχνει τα πιόνια της στα ορυχεία του Σαχέλ» έκανε λόγο για «κινεζική πτέρυγα» εντός της κυβέρνησης Τραορέ η οποία αποτελείται από ανώτερους αξιωματικούς.
Μέσα στο 2023, η China Yunhong International εξασφάλισε δύο άδειες για έρευνες χρυσού, χαλκού και νικελίου. Τα προηγούμενα δύο χρόνια, ο επικεφαλής της εταιρείας, Λι Γιουπάο, προέβη σε δύο δωρεές, συνολικού ύψους 465 εκατομμυρίων φράγκων, στο ταμείο «πατριωτικής υποστήριξης» που δημιούργησε ο Τραορέ για τον εξοπλισμό και τη χρηματοδότηση εθελοντών με σκοπό την ενίσχυση του στρατού.
«Εχω τη βαθιά πεποίθηση ότι με τον πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο, τον λοχαγό Ιμπραήμ Τραορέ, η χώρα θα είναι ευημερούσα και σταθερή τα επόμενα χρόνια», δήλωσε πριν από μερικούς μήνες σε συνέντευξή του στην τοπική εφημερίδα Sidwaya ο Γιουπάο, επιβεβαιόνοντας ότι οι σχέσεις του Τραορέ με την Κίνα έχουν φτάσει σε ιστορικό υψηλό.
Content Original Link:
" target="_blank">
