«Αυτή εδώ είναι η εποχή του ξενοφοβικού εθνικισμού»- Ο Κας Μούντε στο ΒΗΜΑ
Εξακολουθεί το πολιτικό «πνεύμα των καιρών» στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, το λεγόμενο Zeitgeist, να κυριαρχείται από τις έννοιες και τις πρακτικές του λαϊκισμού; Η αυθόρμητη απάντηση που θα έδινε κάποιος θα ήταν μάλλον καταφατική.
Ο Κας Μούντε, ολλανδός πολιτικός επιστήμονας με εξειδίκευση στον πολιτικό εξτρεμισμό και τον λαϊκισμό και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια, δίνει μια διαφορετική απάντηση μιλώντας στο «Βήμα».
«Νομίζω ότι ο λαϊκισμός υποχωρεί τα τελευταία χρόνια, κυρίως ο αριστερός λαϊκισμός. Εν μέρει διότι οι αριστεροί λαϊκιστικοί δρώντες δεν είναι πλέον τόσο σημαντικοί – αρκεί κανείς να σκεφτεί, για παράδειγμα, τους Podemos. Εν μέρει διότι τα διάφορα κόμματα της λαϊκιστικής Αριστεράς είναι πολύ λιγότερο λαϊκιστικά σήμερα, για παράδειγμα το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ολλανδίας, το Die Linke ή ακόμη και ο ΣΥΡΙΖΑ. Την ίδια στιγμή, εξαιτίας της κανονικοποίησης και της ενσωμάτωσης της Ακροδεξιάς στην κυρίαρχη πολιτική σκηνή, και ο δεξιός λαϊκισμός έχει πέσει. Ενα κόμμα όπως οι Σουηδοί Δημοκράτες, που στηρίζουν τη δεξιά κυβέρνηση της χώρας τους, ή το κόμμα της Τζόρτζια Μελόνι, που έχει κανονικοποιηθεί από τους πάντες, δεν έχουν ανάγκη τον λαϊκισμό. Και όταν επιτίθενται στις ελίτ, δεν επιτίθενται σε ένα ομοιογενές μπλοκ. Επιτίθενται στην αριστερή ελίτ, δηλαδή στην Αριστερά».
Κύριο ζήτημα ο νατιβισμός
Αν έχουν όμως έτσι τα πράγματα, τότε γιατί ο όρος συνεχίζει να ευδοκιμεί στον δημόσιο λόγο και διάλογο, έχοντας τόσο μεγάλη απήχηση; «Ο λαϊκισμός συνεχίζει να διαδραματίζει έναν ρόλο, συνεχίζει να χρησιμοποιείται. Ο Ντόναλντ Τραμπ τον χρησιμοποιεί, ο Γκερτ Βίλντερςτον χρησιμοποιεί. Ερχόμαστε εδώ στο δεύτερο σημείο που θέλω να τονίσω, το οποίο αφορά ειδικά τον δεξιό λαϊκισμό. Ο λαϊκισμός εν προκειμένω δεν είναι το κύριο αλλά το δευτερεύον στοιχείο. Το κύριο ζήτημα για πολιτικούς όπως ο Τραμπ, ο Βίλντερς ή η Μαρίν Λεπέν είναι ο νατιβισμός, μια ξενοφοβική μορφή εθνικισμού. Και αυτός είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους είμαι πολύ επικριτικός απέναντι στη επίκληση του όρου «λαϊκισμός» σήμερα, διότι χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως ένας ευφημισμός για την άκρα Δεξιά» αναφέρει ο Μούντε.
«Τα περισσότερα άρθρα για τον λαϊκισμό, είτε ακαδημαϊκά είτε δημοσιογραφικά, ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με την άκρα Δεξιά. Με τη Λεπέν, τη Μελόνι και τον Τραμπ. Και αυτό που έχουν κοινό πρώτα απ’ όλα αυτοί οι τελευταίοι είναι ο νατιβισμός και ο αυταρχισμός και μόνο μετά ο λαϊκισμός. Αλλά ο λαϊκισμός θεωρείται πιο ήπιος από τους όρους «άκρα Δεξιά» ή «νατιβισμός». Και ενοχλεί λιγότερο την Ακροδεξιά. Υπάρχει εδώ και μια διάσταση αυτο-προστασίας, διότι η άκρα Δεξιά έχει γίνει πλέον ισχυρή. Στη δεκαετία του ’80, τους αποκαλούσες Ναζί και δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα. Τώρα, αν τους χαρακτηρίσεις ακροδεξιούς, μπορούν να σε πάνε στα δικαστήρια».
«Tα διάφορα κόμματα της λαϊκιστικής Αριστεράς είναι πολύ λιγότερο λαϊκιστικά σήμερα» λέει ο Κας Μούντε.
Λαϊκισμός και φιλελευθερισμός
Μία από τις πολύ ενδιαφέρουσες θέσεις που είχε διατυπώσει στο παρελθόν ο Μούντε ήταν ότι ο λαϊκισμός σχετιζόταν με βαθύτερα δομικά προβλήματα του φιλελευθερισμού, συνιστώντας μια αντιφιλελεύθερη δημοκρατική απάντηση σε έναν αντιδημοκρατικό φιλελευθερισμό. Ισχύει όμως άραγε αυτό ακόμη και σήμερα; «Η φιλελεύθερη δημοκρατία», τονίζει, «είναι ένας παράξενος συνδυασμός της αρχής της πλειοψηφίας και της προστασίας των δικαιωμάτων της μειοψηφίας. Ορισμένες φορές, η πλειοψηφία θέλει πράγματα που αντιστρατεύονται τα δικαιώματα της μειοψηφίας. Σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία, τα δικαιώματα της μειοψηφίας είναι πιο σημαντικά από την αρχή της πλειοψηφίας. Τα δικαιώματα αυτά είναι συνταγματικά κατοχυρωμένα, ανεξάρτητα από το τι πιστεύει σε μια συγκεκριμένη στιγμή η πλειοψηφία».
Προσθέτει ότι ένας κάπως απλουστευτικός τρόπος για να προσεγγίσει κάποιος το ζήτημα είναι να το δει ως ένα εκκρεμές. Στη μία μεριά συναντά τον φιλελευθερισμό στο 100%, όπου τα πάντα προστατεύονται συνταγματικά και οι εκλογές έχουν ελάχιστη σημασία, και στην άλλη τη δημοκρατία στο 100% ή, ορθότερα, τη βούληση της πλειοψηφίας – για τους λαϊκιστές η πλειοψηφία μπορεί να κάνει ό,τι θέλει, χωρίς όρια.
«Η Ακροδεξιά μπορεί εν μέρει να ιδωθεί ως μια απάντηση στην κλίση του εκκρεμούς προς τον φιλελευθερισμό, τόσο στο πεδίο της οικονομίας όσο και στο πεδίο της κουλτούρας, αλλά επίσης και στο γεγονός ότι οι αποφάσεις σε αυτά τα πεδία δεν εξηγούνται πλέον με ιδεολογικούς όρους. Συχνά, όταν κάποιος δέχεται κριτική δεν απαντά λέγοντας ότι το τάδε ή το δείνα πρέπει να γίνει για τον ένα ή τον άλλο λόγο, αλλά λέγοντας απλώς ότι δεν υπάρχει εναλλακτική γιατί «η οικονομία θα καταστραφεί» ή «θα βγούμε από το ευρώ». Η άκρα Δεξιά λέει «όχι, μπορούμε να το κάνουμε», και αυτό εμψυχώνει τους ανθρώπους. Τους λέει ότι μπορούν να κάνουν κάτι. Η ανάκτηση του ελέγχου, όσο απατηλή κι αν είναι, δημιουργεί ένα αίσθημα ενδυνάμωσης».
Τραμπισμός και Βρυξέλλες
Πόσο προετοιμασμένη ήταν η Ευρώπη για την επιστροφή του Τραμπ; Υπάρχει άραγε o κίνδυνος μιας γενικευμένης μετάδοσης του τραμπισμού στη Γηραιά Hπειρο; Οπως σημειώνει ο Μούντε, η έλλειψη προετοιμασίας της Ευρώπης για το ενδεχόμενο μιας δεύτερης θητείας Τραμπ ήταν εγκληματική, καθώς αιθεροβατούσε στη φαντασίωση ότι οι ΗΠΑ θα παρέμεναν για πάντα δεσμευμένες σε έναν διεθνισμό και θα συνέχιζαν να σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος της στρατιωτικής άμυνας της Ευρώπης.
«Νομίζω ότι αυτό συνιστά μια απίστευτη πολιτική αποτυχία» σημειώνει με νόημα. «Προσωπικά, δεν νομίζω ότι θα υπάρξει κάποιο τραμπικό κύμα. Νομίζω ότι το ενδεχόμενο η άνοδος Τραμπ να εκπυρσοκροτήσει στην ευρωπαϊκή Ακροδεξιά είναι τουλάχιστον εξίσου μεγάλο».
Τι πιστεύει όμως για τη δημοφιλή στους διαδρόμους των Βρυξελλών θέση ότι οι κρίσεις τροφοδοτούν την πρόοδο της Ευρώπης; «Η Ευρώπη θα τα κουτσοκαταφέρει. Η παλαιά ιδέα ότι η Ευρώπη ανθεί σε περιόδους κρίσεων οφείλεται εν μέρει στο ότι ο πήχης τοποθετείται πολύ χαμηλά στη διάρκεια μιας κρίσης» τονίζει.
«Δεν νομίζω ότι υπάρχει εδώ κάποια ευκαιρία. Υπάρχει όμως αναγκαιότητα. Η ΕΕ πρέπει να αποκτήσει στρατηγική αυτονομία επειδή οι ΗΠΑ είναι ένας εταίρος στον οποίο δεν μπορείς πλέον να βασιστείς. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να καταφέρει κάτι τέτοιο».
Οφείλεται, όμως, το πρόβλημα της Ευρώπης απλώς σε ένα ή έστω περισσότερα «σάπια μήλα»; Στο Μεταναστευτικό πολλοί κρύβονται πίσω από τον Βίκτορ Ορμπαν, όπως επίσης και στο Ουκρανικό, για το οποίο υπάρχει κόπωση και σε άλλες χώρες, σημειώνει ο Μούντε και καταλήγει: «Το πρόβλημα της Ευρώπης είναι δομικό. Πιστεύω λοιπόν ότι θα υπάρξει πρόοδος προς την κατεύθυνση μιας μεγαλύτερης ανεξαρτησίας από τις ΗΠΑ, αλλά αυτή θα είναι αργή. Και για να είμαστε ειλικρινείς, δεν υπάρχει πολύς χρόνος».
Content Original Link:
" target="_blank">
