Αριστοτέλης: Η εξέλιξη της ιστορίας του πνεύματος (Μέρος Θ’)

Ως τέταρτη αρχή της αριστοτελικής ερμηνείας της φύσης, δίπλα στην ύλη (το υλικό αίτιο, causa materialis), το είδος (το μορφικό αίτιο, causa formalis) και την κίνηση (το ποιητικό αίτιο, causa efficiens), εμφανίζεται το τέλος (το τελικό αίτιο, causa finalis), δηλαδή ο σκοπός. Κρατώντας πλέον στα δικά του χέρια το νήμα των σκέψεων που πρωτύτερα είχαν ξετυλίξει ο Αναξαγόρας από τις Κλαζομενές (θυμίζουμε ότι ο Νους του, μολονότι εξουσιάζει όλα τα ζωντανά όντα και ορίζει τον κόσμο, δεν ονομάζεται πουθενά θεός), ο Διογένης από την Απολλωνία (με την τελεολογική σύλληψη του κόσμου) και βεβαίως ο μέγας δάσκαλός του, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης